آفات مهم درختان پسته

1- سن های پسته

در دو گونه Brachynema cinctum و Brachynema germari حشره کامل به رنگ سبز و دارای لکه سفید در انتهای سپرچه است. دارای 5 سن پورگی و 3 تا 5 نسل در سال می‌باشند. زمستان گذرانی به صورت حشرات کامل و قهوه‌ای رنگ و در مناطق کوهستانی در زیر انواع بوته‌ های وحشی نظیر اسپند، شور، درمنه، قیچ و غیره می‌باشد. حشرات کامل از اواسط فروردین از محل های زمستان گذران خارج و بر روی میزبان‌ های تازه روییده تغذیه و تخم ریزی می‌ نمایند. این حشرات در صورت نامساعد شدن شرایط طبیعی و خشک شدن میزبان های وحشی در اواخر خرداد و اوایل تیر به سمت باغ‌ های پسته هجوم می‌ آورند.

در دو گونه Acrosternum millieri و Acrosternum hegeeri حشرات کامل به رنگ سبز یکدست و فاقد لکه سفید در انتهای سپرچه می‌باشند. زمستان گذرانی به صورت حشرات کامل به رنگ قرمز آجری یا مسی رنگ و در زیر پوستک تنه درختانی نظیر گز، پده، سنجد و… می‌باشد. دارای 3 تا 5 سن پورگی می‌باشد. این حشره از مرحله تشکیل میوه تا رسیدن و برداشت محصول در باغ‌ های پسته مشاهده می‌شود.

در گونه Apodiphus amygdali سن قهوه‌ای دارای یک نسل در سال بوده و از میزبان‌ های مختلف مانند پسته، توت، نارون، زردآلود و غیره تغذیه می‌نماید و نسبت به گونه‌ های قبلی دارای جمعیت و اهمیت اقتصادی کمتری می‌باشد.

گونه Lygaeus pandurus در سال های اخیر حالت طغیانی پیدا کرده است. حشرات کامل قرمز رنگ و دارای 3 تا 5 نسل در سال می‌باشند. زمستان گذرانی به صورت حشرات کامل در مکان ها و پناهگاه های مختلف می‌باشد. حشرات کامل در اوایل اردیبهشت به سمت باغ‌ های پسته هجوم آورده و تغذیه آنها در این مرحله به علت حساسیت میوه‌ ها سبب ایجاد خسارت شدید می‌گردد. با سخت شدن پوست استخوانی، این حشره تمایل به تغذیه از میوه‌ های پسته را از دست داده و به سمت میزبان‌ های دیگر مهاجرت می‌ نماید.

نحوه خسارت سن‌ ها با توجه به مراحل رشدی میوه

الف- از مرحله تشکیل میوه تا سخت شدن پوست استخوانی:

تغذیه سن‌ ها در این مرحله سبب سیاه شدن تمام میوه در ابتدای فصل می‌گردد. میوه‌ ها خسارت دیده بر روی درختان خشکیده و ریزش می‌نمایند. در این مرحله در اثر تغذیه سن‌ ها در روی پوست سبز میوه شیره گاهی به صورت قطرات شفافی خارج شده و محل تغذیه کاملاً مشخص می‌باشد. همچنین در سطح داخلی میوه‌ ها شبکه‌ های تور مانند سفید رنگی مشاهده می‌شود. در روی پوست سبز میوه‌ ها در مرحله شروع سخت شدن پوست استخوانی تا سخت شدن کامل آن لکه‌ های قهوه‌ ای رنگی مشاهده می‌گردد.

ب‌ـ از مرحله سخت شدن پوست استخوانی تا مغز بندی میوه‌ ها:

در این مرحله دیگر علائم تغذیه و لکه‌ های قهوه‌ ای رنگ در روی پوست سبز رویی مشاهده نمی‌شود و محل تغذیه سن‌ ها در سطح داخلی پوست استخوانی به صورت نقاط سیاه رنگ دیده می‌شود. تغذیه سن‌ ها در این مرحله از جنین در حال رشد سبب پوکی و اسفنجی شدن جنین و از مغز میوه‌ ها سبب ایجاد لکه‌ های نکروزه فرو رفته قهوه‌ ای رنگ بر روی مغز میوه‌ ها می‌گردد. در این مرحله سن‌ ها به ویژه سن های سبز، قرمز و قهوه‌ ای پسته قادر به انتقال قارچ Nematospora coryli نیز بوده و بیماری ما سوی پسته را منتقل می‌نمایند.

کنترل سن های پسته:

ـ حمایت از دشمنان طبیعی به ویژه زنبور های انگل تخم سن‌ ها (از خانواده Scelionidae) با کاهش تعداد دفعات سم‌ پاشی و عدم سم‌ پاشی‌ های بی‌ رویه

ـ اجتناب از کندن و از بین بردن میزبان‌ های وحشی در مناطق کوهستانی و دشت‌ های اطراف باغ‌ های پسته

ـ اجتناب از کندن و از بین بردن علف‌ های هرز میزبان اطراف و داخل باغ‌ های پسته در زمانی که سن‌ ها به سمت باغ‌ های پسته هجوم آورده‌ اند زیرا در این مرحله کندن علف‌ های هرز سبب انتقال سن‌ ها بر روی خوشه‌ ها شده و خسارت شدید تر می‌گردد.

ـ از بین بردن علف‌ های هرز در اوایل فصل قبل از هجوم سن‌ ها به سمت باغ های پسته و در اواخر فصل پس از برداشت محصول جهت از بین بردن کانون های زمستان گذران آفت با شخم‌ های بهاره و پاییزه.

ـ کنترل شیمیایی: در صورت نیاز و با توجه به تراکم جمعیت و مرحله رشدی میوه پسته، حشره‌ کش‌ های اندوسولفان (تیودان) به نسبت 2 تا 2.5 در هزار یا فنتیون (لبایسید) به نسبت 1 تا 1.5 در هزار و یا فنیتروتیون (سومیتیون) به نسبت 1.5 تا 2 در هزار توصیه می‌گردد.

2- پسیل پسته (شیره خشک)

گونه Agonoscena pistaciae به پسته اهلی و وحشی خسارت فراوان می‌زند. این حشره عسلک فراوانی دفع می‌نماید که به سرعت در مجاورت هوا خشک شده و سفید می‌شود به همین دلیل این آفت را به زبان محلی شیره خشک می‌نامند.

زیست‌شناسی

حشرات کامل زمستان گذران پسیل از اوایل فروردین ماه روی درختان مستقر می‌شوند. این حشرات نسب به حشرات کامل تابستانه قدرت پرواز بیشتری داشته، آلودگی گسترده‌ تری در باغ ها ایجاد می‌کنند. پس از جفت‌ گیری به محض باز شدن جوانه‌ های خوشه و برگ روی آنها تخم ریزی می‌نمایند. تخم‌ ها به تعداد 50 تا 60 عدد، به صورت انفرادی یا دسته‌ای و به اشکال مختلف مانند نیم دایره، مارپیچ و غیره در سطح برگ و بیشتر نزدیک به رگبرگ ها گذاشته می‌شوند.

تخم‌ ها معمولاً 5 تا 10 روز بعد تفریخ می‌شوند. پوره‌ ها از اوایل اردیبهشت شروع به فعالیت و تغذیه می‌کنند. طول دوره پورگی معمولاً 20 روز بوده و حشرات کامل نسل اول از اواخر دهه دوم اردیبهشت ماه به تعداد زیاد در باغ ظاهر می‌شوند. ارقام مختلف پسته نسبت به آلودگی پسیل پسته حساسیت متفاوت دارند. به طور کلی هر چه برگ درختان نازک‌ تر، لطیف‌ تر، پهن‌ تر و بزرگ تر باشد گرایش بیشتری برای جذب حشرات کامل پسیل و تخم ریزی ایجاد می‌کند. رقم اکبری نسبت به سایر ارقام حساس تر و رقم اوحدی مقاوم‌ تر است. پوره‌ های نسل دوم از اوایل خرداد تا اواخر دهه دوم خرداد فعالیت و تغذیه می‌کنند. تحمل درختان در این زمان نسبت به سایر نسل ها در برابر خسارت پوره کمتر است. زیرا رشد رویشی درختان پایان یافته و میوه شروع به مغز رفتن کرده و جوانه‌ ها ظاهراً شکل کامل یافته‌ اند. در نتیجه خسارت آفت باعث پوکی و ریزش برگ و جوانه می‌شود.

خسارت

پوره‌ های پسیل با فرو بردن خرطوم در سطح برگ ها از شیره گیاهی تغذیه می‌کنند. مواد پروتئینی شیره گیاهی را جذب نموده و مواد قندی را به صورت شیره دفع می‌ نمایند. این مواد قندی در مجاورت هوا خشک شده و به آن شکرک گویند. این مواد چسبنده باعث جذب گرد و خاک شده و شاخه و برگ های درختان را بد منظره می‌نماید. از دست رفتن شیره گیاهی باعث ضعف عمومی درختان پسته و ریزش برگ ها، جوانه‌ ها و دانه‌ ها شده و درصد بوکسی و دهان بستگی میوه افزایش می یابد. خسارت پوره‌ های پسیل پسته روی درختان در دو زمان بیشتر از سایر مواقع سال است. یکی در خرداد ماه که باعث ریزش برگ ها، خوشه‌ ها، جوانه‌ ها و افزایش میزان بوکسی و دیگری در مرداد ماه که باعث افزایش مقدار دهان بستگی می‌گردد.

در صورتی که جمعیت آفت پسیل حالت طغیانی پیدا کند شدیداً تداخل نسل یافته و نمی‌ توان تاریخ مشخصی برای مراحل زندگی و نسل ها اعلام نمود. در شرایط معمولی در نیمه اول هر ماه مرحله پورگی و نیمه دوم هر ماه حشرات کامل در باغ ها وجود دارند. از نیمه دوم شهریور ماه به تدریج حشرات کامل زمستان گذران در میان جمعیت آفت ظاهر می‌شود. این حشرات در شکاف درختان، زیر پوستک ها، لا به‌ لای کلوخه‌ ها، شکاف دیوار ها و ساختمان های قدیمی اطراف باغ ها زمستان گذرانی می‌کنند. این آفت در سال 5 تا 6 نسل ایجاد می‌کند.

عوامل و شرایطی که باعث رشد و افزایش جمعیت پسیل پسته در باغ ها می‌گردد

ـ اجرای نوبت اول سم‌ پاشی یا سم‌ پاشی در زمان گلدهی: این سم‌ پاشی علیه آفاتی مانند پروانه چوبخوار پسته، پروانه میوه خوار، شپشک های پسته، زنجره شیره تر و غیره انجام می‌شود. چنانچه در این سمپاشی از سمومی استفاده شود که روی آفت پسیل تأثیر نداشته باشند باعث افزایش مقاومت و رشد جمعیت پسیل می‌گردد.

ـ چنانچه در نوبت اول از سمومی استفاده شود که باعث تحریک تخمریزی پسیل و کوتاهتر شدن طول دوره یک نسل گردد (مانند سموم تیودیکارب، متاسیستوکس و فنتیون) پسیل طغیان خواهد کرد.

ـ سم‌پاشی مکرر و اختلاط سموم با هم که باعث حذف کامل دشمنان طبیعی و افزایش جمعیت آفات پسته می‌شود.

ـ اگر از سمومی علیه پسیل پسته استفاده شود که تأثیر کافی در میزان تلفات آفت نداشته باشد (مانند زولون) باعث افزایش جمعیت می‌شود.

ـ چنانچه سم‌ پاشی باغ در زمانی انجام شود که تمام مراحل زندگی آفت اعم از تخم، پوره و حشره کامل دیده می‌شود و همچنین شکرک زیادی در سطح برگها تولید شده باشد تأثیر سم کاهش پیدا می‌کند و بعد از مدتی جمعیت آفت افزایش پیدا می‌کند.

ـ استفاده زیاد از کود های شیمایی ازته مخصوصاً اوره و سولفات آمونیوم در ماه های گرم سال در سطوح کرت ها و همچنین کود شیمیایی کلروپتاسیم شرایط را برای ازدیاد جمعیت فراهم می‌کند.

ـ استفاده از کود مرغی به تنهایی و به مقدار زیاد نیز باعث افزایش جمعیت پسیل می‌گردد.

ـ فقیر بودن خاک از نظر مواد غذایی و نا مناسب بودن بافت خاک نیز از عوامل افزایش جمعیت است، خاک های شنی و خاکهای رسی و سخت به دلیل عدم جذب و نگهداری رطوبت به اندازه کافی به علت طولانی بودن دوره آبیاری سریعتر به آفت آلوده می‌گردند.

ـ ناهموار بودن سطوح کرت ها که باعث می‌شود درختانی که در بلندی قرار دارند به خوبی آبیاری نشده و رطوبت کمتری در اختیار داشته باشند.

ـ عدم استفاده از کود های دامی و چاله‌ زنی و شخم عمیق در باغ ها به مدت طولانی

ـ کشت متراکم درختان و رعایت نکردن فواصل مناسب و عملیات هرس

ـ وجود علف‌ های هرز زیاد از خرداد ماه به بعد در باغ

کنتــــرل پسیل پسته:

الف: استفاده از کارت های چسبنده زرد رنگ

کارت های زرد رنگ مورد استفاده در باغ های پسته از جنس‌ های مختلف و عمدتاً از جنس پلی اتیلن و پی وی سی است. اندازه کارت ها 20*10 سانتیمتر، به قطر نیم تا 1 میلیمتر و به وزن حدود 15 گرم است. سطح کارت ها به وسیله چسب مخصوص که از مواد پولی بوتن‌ ها همراه با واکس مخصوص و یا اس تی پی و یا مواد دیگری که حالت چسبندگی خود را 10 تا 15 روز حفظ نمایند آغشته می‌گردد. حشرات کامل پسیل به طرف رنگ زرد جلب و به تعداد زیاد به سطح کارت ها می‌چسبند. شکار انبوه حشرات باید قبل از تخم ریزی در سطح برگ ها انجام شود تا از تولید نسل بعدی آفت جلوگیری به عمل آید. در هر هکتار 100 تا 400 عدد کارت به کار می‌رود. محل نصب کارت در سمت بیرونی تاج و به ارتفاع نصف تاج در جهت‌ های مختلف است. دو نوبت کارت‌ گذاری در سال کافی به نظر می‌رسد. یکی در دهه دوم فروردین ماه که این نوبت آفت زنجره پسته را نیز کنترل می‌کند و دیگری در نیمه دوم تیرماه می‌باشد. پس از پایان دوره کارت‌ گذاری باید کارت‌ ها را از روی درختان جمع‌ آوری و سطح آنها را در صورت استفاده از چسب مخصوص توسط آب گرم همراه با مقدار کمی الکل اتیلیک و در صورت استفاده از اس تی پی با دستمال آغشته به چند قطره نفت تمیز کرد.

ب- دشمنان طبیعی

دارای دشمنان طبیعی گوناگونی است که زنبور پارازیتوئید Psyllaephagus pistaciae از خانواده ‌Encyrtidae هم زمان با ظهور پوره‌ های نسل اول در باغ ها ظاهر و به پوره‌ های پسیل به خصوص در سنین 4 و 5 حمله نموده و آنها را مومیایی می‌کند.

ج- عملیات زراعی

1ـ شخم زمستانه و پاشکنی درختان 2ـ کود دهی و چاله زنی 3ـ اصلاح بافت خاک 4ـ آبیاری مناسب 5ـ تغذیه مناسب 6ـ رعایت فاصله کشت و تراکم 7ـ هرس و خشک‌ بری 8ـ مبازه با علف های هرز 9ـ کاشت رقم مناسب 10ـ استفاده از سیستم آبیاری تحت فشار

دـ کنترل شیمیایی

دارتون یا مارشال به نسبت 2 تا 2.5 در هزار یا مایع ظرفشویی به نسبت 3 در هزار به تنهایی پوره‌ های پسیل پسته را کشته و از بین می‌برد، همچنین تا حدودی روی تخم نیز تأثیر دارد. آمیتراز و کنسالت خاصیت نا باروری حشرات کامل را دارد. از مخلوط کردن مایع ظرفشویی با سموم خودداری شود زیرا PH آن قلیایی است و باعث کاهش تأثیر کشندگی سموم می‌گردد. در صورت امکان از اواسط مرداد به بعد سمپاشی انجام نگیرد.

- آمیتراز (مایتاک) EC20% و 1.5- 1 در هزار

- ایمیداکلوپراید (کونفیدور) SC35% و 4/. در هزار

- فلوفنوکسورون (کاسکید) DC5% و 5/. در هزار

- هگزافلومورون (کنسالت) EC10% و 7/.- 5/. در هزار

- دارتون EC21.7% و 1.5 دهزار

- اندوسولفان EC35% و 1.5 درهزار

3- زنجره پسته (شیره تر)

گونه Idiocerus stali از آفات مهم پسته در اغلب مناطق پسته خیز کشور می‌باشد. از نواحی قزوین، اطراف تهران، کاشان، یزد، اردکان، کرمان، خراسان، دامغان و فارس گزارش شده است.

زیست شناسی

یک نسل در سال دارد. زمستان را به صورت حشره کامل در زیر پوست و شکاف تنه درختان پسته و سایر پناهگاه ها می‌گذارند. در اوایل بهار حشرات کامل در روی جوانه‌ها نشسته و تغذیه می‌کنند. پس از این که حشره جوانه را ترک کند از محل تغذیه، شیره گیاهی به صورت قطراتی خارج می‌گردد. ماده‌ها به مجرد باز شدن برگ ها و خوشه‌ های گل تخم ریزی می‌کنند. اینها به کمک تخم ریز خود در نسوج شاخه‌ های جوان همان سال و دمبرگ و دم گل، سوراخی تعبیه کرده و در هر سوراخ 2 عدد تخم نزدیک به هم قرار می‌دهند. ماده‌ ها دور تخم‌ ها و مدخل سوراخ را بوسیله ترشحاتی که بعداً سیاه رنگ می‌شوند، می‌پوشاند. ماده‌ ها دم خوشه میوه را برای تخم ریزی ترجیح می‌دهند به همین جهت کمتر روی درختان نر دیده می‌شوند.

تخم‌ ها کشیده و سفید رنگ است و تعداد آنها برای هر حشره ماده گاهی به 100 عدد می‌رسد. دوره تخم ریزی حدود 15 تا 35 روز طول می‌کشد. خروج پوره‌ها مقارن با خاتمه گل و تشکیل میوه است. دوره پورگی جمعاً 30 تا 40 روز و پوره‌ها 3 بار جلد عوض می‌کنند و کامل می‌شوند. خسارت عمده مربوط به پوره‌ های زنجره می‌باشد. فعالیت حشرات با ترشح عسلک همراه است که شاخه و برگ و حتی زمین سایه‌ انداز درختان را خیس می‌کند. اتلاق کلمه شیره تر به این آفت از همین لحاظ است. در اثر تغذیه این آفت، میوه‌ های تازه تشکیل شده به شدت می‌ریزند و روی خوشه‌ ها میوه‌ای باقی نمی‌ماند. زنجره‌های بالغ آنچنان تغذیه‌ای نداشته و از آبان ماه به بعد به پناهگاه های زمستانه خود می‌روند.

کنترل زنجره پسته

1ـ استفاده از فوزالون (زولون) به نسبت 2- 1.5 در هزار و اندوسولفان (تیودان) به نسبت 2 درهزار با مشاهده اولین پوره‌ ها پس از گلدهی درختان پسته.

2ـ استفاده از کارت‌های چسبنده زرد رنگ در دو نوبت، نوبت اول از اواسط دهه اول فروردین ماه هم زمان با پیدایش نوک سبز جوانه‌ ها و نوبت دوم نیمه دوم اردیبهشت ماه می‌باشد.

4- سوسک طوقه خوار پسته

در گونه Capnodis cariosa hauseri همانند همه گونه‌ های این خانواده، لارو پس از خروج از تخم در داخل خاک به خوبی حرکت می‌کند و خود را به ریشه‌ های اصلی و طوقه می‌رساند. این حرکت به کمک مو های فراوانی که در سطح بدن لارو سن اول است، انجام می‌گیرد. لارو ها به محض رسیدن به ریشه، به زیر پوست نفوذ کرده و در منطقه کامبیوم مستقر می‌شوند. تغذیه لارو ها عمدتاً از لایه زاینده و بافت پوست است و از استوانه مرکزی فقط لایه نازکی مورد تغذیه قرار می‌گیرد. در محل استقرار لارو ها لایه‌ ای از مواد جری رنگ که مخلوطی از بقایای بافت گیاه، فضولات و ترشحات ریشه است دیده می‌شود. در اثر تغذیه لارو ها جریان شیره گیاهی قطع می‌شود و به همان نسبت از رشد شاخه‌ ها و باردهی درختان کاسته می‌شود.

زیست شناسی

از نظر سیکل زندگی شبیه به کاپنودیس درختان میوه دانه‌ دار و هسته‌ دار بوده و یک نسل در دو سال طی می‌شود. به دو صورت حشره کامل در پناهگاه های مختلف در زیر علف‌ های هرز، زیر برگ های خشکیده، داخل شکاف‌ های سطحی زمین یا به صورت لارو در زیر پوست قسمت‌های مختلف پایین درخت شامل ریشه، طوقه و قسمت‌ های انتهایی تنه زمستان گذرانی می‌کند. تعداد تخم ممکن است تا 1000 عدد هم برسد و معمولاً به صورت انفرادی در کنار طوقه درختان در خاک گذاشته می‌شود. دوره جنینی 15ـ10 روز به طول می‌انجامد.

کنترل

1- آبیاری منظم

2- قوی نگه داشتن درختان

5- پوست خوار پسته

گونه Estenoborus perrisi زمستان را به صورت لارو در حد فاصل پوست و چوب درخت در دالان‌های لاروی به سر می‌برد و سه نسل در سال دارد. حشرات کامل در بهار با مساعد شدن آب و هوا ظاهر می‌شوند و در روی درختان ضعیف شروع به فعالیت می‌نمایند. دالان مادری الباً 4 تا 5 شاخه است کهه مگی از یک محفظه مشترک که به اتاقک جفت‌گیری معروف است منشاء می‌گیرند. این حشره پلی گام است. هر دالان مادری به نوبه خود دارای 10 تا 20 دالان لاروی است که در طرفین دالان مادری و نسبت به آن به طور عمود قرار گرفته‌اند. در انتهای دالان‌های لاروی اتاقک شفیرگی مشاهده می‌شود که حشره کامل پس از ظهور از همان جا پوست را سوراخ و خارج می‌گردد. دوره نشو و نمای یک نسل این آفت حدود یک ماه به طول می‌انجامد.

کنترل

چون به درختان ضعیف حمله می‌کنند تقویت درخت و آبیاری منظم بهترین راههای پیشگیری از حمله این آفت است.

6- برگ خوار خاکستری پسته

گونه Thaumetopoea solitaria زمستان را به صورت دسته جات تخم روی شاخه‌ ها به سر می‌برد. تفریخ تخم ها در بهار تقریباً هم زمان با باز شدن برگ ها صورت می‌گیرد. لارو های خارج شده از یک دسته تخم به خصوص در سنین اولیه با هم زندگی می‌کنند و اغلب در صفوف منظم روی تنه و شاخه درختان حرکت می‌کنند. در سنین یک و دو تمام شبانه‌ روز روی شاخه و برگ درختان زندگی می‌کنند. در سنین بعد فقط شب‌ ها فعالند و هنگام روز در داخل حفره‌ های تنه درخت و زیر کلوخه‌ های اطراف تنه استراحت می‌کنند. در این هنگام از روی برگ های خورده شده که فقط رگبرگ اصلی باقی مانده است می‌توان به وجود آفت پی برد. لارو ها پنج بار جلد عوض می‌کنند و پس از تغذیه کافی در عمق 10 تا 20 سانتیمتری خاک تبدیل به شفیره می‌شوند. حشرات کامل 2 تا 3 ماه بعد در اواخر تابستان ظاهر می‌شوند. یک نسل در سال دارد.

کنترل

1- مگس پارازیت لارو Exorista sorbillans

2- مبارزه با دیگر آفات پسته مانند زنجره و پسیل، مبارزه با این آفت را نیز زیر پوشش می‌برد. در صورت عملیات مبارزه اختصاصی از سموم فسفره آلی در هنگام شب استفاده می‌شود

7- برگ خوار سفید پسته (رائوی پسته)

گونه Ocneria terebinthina در جنگل های بنه منطقه فیروزآباد در استان فارس دارای سه نسل در سال می‌باشد. اوج پرواز نسل ها به ترتیب در اواسط خرداد، اوایل مرداد و اواسط شهریور ماه صورت می‌گیرد. این آفت تقریباً طی 45 روز دوره زندگی خود را تکمیل می‌نماید. زمستان گذرانی به صورت لارو های سنین مختلف که عمدتاً سنین 2، 3 و 4 را شامل می‌شود در زیر پوستک درختان بنه و سایر درختان میزبان صورت می‌گیرد. لارو زمستان گذران فاقد دیاپوز حقیقی است. این لارو ها به طور متوسط 5 تا 6 ماه در محل زمستان گذرانی باقی می‌مانند و از اواخر فروردین ماه محل زمستان گذارنی را ترک می‌کنند. لاروهای سن 1 و 3 با تغذیه از پارانشیم برگ آنرا به شکل توری درمی‌آورند. اما در سنین بالاتر برگ ها را به طور کامل مورد تغذیه قرار می‌دهند. لارو ها پس از تکمیل تغذیه در سطح زیرین برگ درختان میزبان و یا در محل انشعاب شاخه‌ ها به شفیره تبدیل می‌شوند و پس از طی دوره شفیرگی حشره کامل ظاهر می‌گردد.

کنترل

1ـ دشمنان طبیعی شامل زنبور پارازیتوئید شفیره Brachymeria intermedia و زنبور پارازیتوئید تخم Ooeneyrtus masii

2ـ استفاده از باکتری Baoilius thuringiensis kurstaki به نسبت 1.5 تا 3 در هزار

3ـ مبارزه شیمیایی با سموم زولون به نسبت 2 تا 2.5 در هزار یا دیازینون به نسبت 1 تا 1.5 در هزار

8- شته چین دار برگ پسته

گونه Forda hirsuta باعث جمع شدن، ضخیم شدن و تغییر رنگ برگ های پسته می‌گردد. در اثر تغذیه حشرات، سطح زیرین لبه برگ های چین‌دار، ضخیم و به سمت پایین لوله می‌شود. رنگ این قسمت از سبز به قرمز تغییر می‌کند.

کنترل

جهت مبارزه شیمیایی می توان از سموم آفت کش مخصوص آفات مکنده استفاده نمود.

9- پروانه میوه خوار پسته (کرم مغز خوار)

گونه Recurvaria pistacieola در اکثر مناطق پسته کاری کشور انتشار دارد و غالباً بر روی درختان مسن یافت می‌شود.

زیست‌شناسی

زمستان را به صورت لارو کامل و به حالت دیاپوز داخل پیله‌ های نازک سفید کثیف و در حفره‌ هایی که لارو ها در زیر پوست درخت تهیه می‌کنند می‌گذرانند. این لارو ها در شرایط آب و هوایی رفسنجان در اواخر اسفند تبدیل به شفیره شده و حشرات کامل حدوداً دو هفته بعد از شفیره خارج می‌گردند.

ظهور حشرات کامل در اواسط فروردین و هم زمان با تورم جوانه‌ها بوده که پس از جفت‌ گیری به صورت انفرادی بر روی گل ها و میوه‌ های تازه تشکیل شده تخم ریزی می‌ نمایند. تخم ها حدوداً دو هفته بعد باز شده و لارو های سن اول کوچک و شیری رنگ به داخل میوه‌ های تازه تشکیل شده نفوذ نموده و از جنین میوه تغذیه می‌نمایند. میوه‌ های آلوده در این مرحله تا قبل از سخت شدن پوست استخوانی در اثر تغذیه لارو ها سیاه شده، خشکیده و در نهایت می‌ریزند. این مرحله از خسارت اصطلاحاً داغوی پسته نامیده می‌شود. لارو ها پس از خوردن محتویات میوه آن را سوراخ نموده و خارج می‌شوند و سپس وارد میوه بعدی می‌گردند. در این مرحله هر لارو قادر است تا 8 میوه را از بین ببرد. طول دوره لاروی نسل اول 35 تا 40 روز بوده و لارو های سن آخر به سمت تنه درختان رفته و در ارتفاع 0.5 تا 1.5 متری و در زیر پوستک تنه پیله ساخته و به شفیره تبدیل می‌شوند.

شروع نسل دوم از اواخر تیر تا اوایل مرداد بوده و لارو های این نسل پوست سبز میوه‌ ها را سوراخ و از سطح داخلی پوست سبز تغذیه می‌نمایند و یا از محل شکاف خوردن پوست استخوانی (محل خندان شدن پسته) وارد میوه‌ ها شده و از مغز میوه‌ ها تغذیه می‌نمایند. تغذیه لاروها در این مرحله از مغز میوه‌ها، قسمت داخلی پوست سبز پسته و بر جا ماندن فضولات لاروی بر روی پوست استخوانی باعث ایجاد لکه‌های تیره رنگ بر روی پوست استخوانی شده که سبب کاهش مرغوبیت و بازار پسندی پسته‌ ها می‌گردد. همچنین سوراخ ایجاد شده توسط لارو ها می‌تواند راه نفوذی برای قارچ‌ های مولد فلاتوکسین بوده و موجب آلودگی میوه‌ ها به افلاتوکسین گردد. بسته‌ های آفت زده در نسل دوم را در رفسنجان اصطلاحاً چربو می‌گویند.

لارو های نسل دوم پس از کامل شدن به سمت تنه درختان حرکت کرده و در زیر پوستک تنه و در داخل حجره‌ های لاروی به زمستان گذرانی می‌پردازند.

کنترل

1ـ مبارزه شیمیایی: جهت مبارزه می‌توان از حشره ‌کش‌ های تیودیکارب (لاروین)، آمیتراز (مایتاک) یا متاسیستوکس به نسبت 1:5 در هزار همزمان با ریزش حدود دو سوم گل ها در اواخر فروردین ماه یا اوایل اردیبهشت ماه با توجه به شرایط آب و هوایی استفاده نمود.

2ـ استفاده از فرومون: می‌توان 2 تا 3 عدد حشره ماده را در داخل یک محفظه شیشه‌ای یا پلاستیکی که دو سر آن سوراخ بوده و با پارچه توری پوشانده شده است قرار دارد. سپس ظرف حاوی پروانه‌ های ماده را در ارتفاع 5 تا 10 سانتیمتری یک سینی محتوی آب و چند قطره روغن ولک آویزان نمود. پروانه‌ های نر در این روش به بوی مترشحه از پروانه‌ های ماده جلب شده و در داخل سینی محتوی آب افتاده و از بین می‌روند.

3- استفاده از نوار مقوائی دور تنه درخت در کاهش جمعیت آفت موثر است.

10- پسیل پیچنده پسته

گونه Agonoscena viridis زمستان را به صورت تخم روی سرشاخه‌ ها می‌گذارند و فقط یک نسل در سال دارد. پوره‌ های این پسیل در سطح زیرین برگ ها جمع می‌شوند و با تغذیه از شیره گیاهی لبه برگ ها را به سمت پایین می‌پیچانند.

کنترل

مبارزه شیمیایی با استفاده از آفت کش سیستمیک ایمیداکلوپراید (کونفیدور) به میزان 400 سی سی در 1000 لیتر آب به صورت محلول پاشی بر روی برگ، شاخه، تنه و خاک زیر تاج درختان.

11- زنبور مغز خوار سیاه پسته

گونه  Eurytoma plotnikovi زمستان را به صورت لارو کامل در داخل میوه به سر می‌برد. میوه‌ های آفت زده معمولاً روی درخت باقی مانده و در موقع برداشت محصول مانند میوه‌ های سالم به زمین نمی‌ریزند. این لارو ها هم زمان با رشد جوانه‌ های پسته تبدیل به شفیره می‌شوند و حشرات کامل برای خارج شدن از میوه سوراخ دایره‌ای شکمی روی پوست تعبیه می‌کنند. خروج حشرات کامل از اواسط اردیبهشت تا یک ماه بعد ادامه دارد. حشرات ماده با فرو کردن تخم ریز در داخل میوه در آن فقط یک عدد تخم می‌گذارند. هر حشره ماده 40 تا 70 عدد تخم می‌گذارد. لارو ها بدون اینکه داخل مغز میوه شوند از یک طرف آن را می‌خورند. پسته‌ های مبتلا کوچک و ضعیف مانده و پوست آنها چروک خورده و تیره رنگ می‌شوند. لارو ها به همین صورت زمستان را پشت سر می‌گذارند. بنابر این یک نسل در سال دارد.

کنترل

بهترین راه مبارزه، مبارزه مکانیکی از طریق جمع‌ آوری و سوزاندن میوه‌ های آلوده ریخته شده زیر درخت یا باقی مانده روی درخت می‌باشد زیرا لارو داخل میوه زمستان گذرانی می کند

12- زنبور مغز خوار طلایی پسته

گونه Megastigmus pistaciae نیز زمستان را به صورت لارو کامل داخل میوه‌ های خشکیده روی درخت به سر می‌برد. این لارو ها در بهار تبدیل به شفیره می‌شوند. حشرات کامل مصادف با تشکیل میوه به پرواز در می‌آیند. ماده‌ ها ظاهراً قادرند به طریق پارتنوژنز تولید مثل نمایند تخم‌ گذاری شبیه به گونه قبلی است با این تفاوت که گاهی در هر میوه دو تا تخم می‌گذارند. لارو ها پس از داخل شدن به زیر پوست از لپه‌ ها تغذیه می‌کند و آندوکارپ را باقی می‌گذارند در حالی که لارو های گونه قبل از تمام قسمت‌ های مغز حتی پوستة نازک روی آن نیز می‌خورند. دوره زندگی لارو 35 تا 40 روز است. پس از این مدت لارو در داخل میوه تبدیل به شفیره می‌شود و به فاصله یک هفته تا ده روز بعد از آن حشره کامل خارج می‌گردد. سوراخ خروجی حشرات کامل نسل بهاره به دلیل این که پوست خارجی یا Pericarp تازه است با گونه قبلی و نسل بعدی این آفات متفاوت است و مانند دهانه آتشفشان کمی برآمدگی نشان می‌دهد. حشرات کامل نسل بهاره اوایل تابستان ظاهر می‌شوند و بلافاصله شروع به تخم ریزی می‌کنند. مانند حشرات کامل نسل زمستانه، این حشرات نیز در داخل میوه تخم ریزی می‌کنند و چون هنوز پوست داخلی سخت نشده می‌توانند به مغز پوست راه پیدا کنند (Mesocarp). البته ماده‌ هایی که دیرتر ظاهر می‌شوند، لارو های آنها موقعی از تخم خارج می‌شوند که پوسته پسته سخت شده در این صورت نمی‌توانند داخل مغز شده و لذا از بین می‌روند. دو نسل در سال دارد.

کنترل

مبارزه مکانیکی از طریق جمع‌ آوری و سوزاندن میوه‌ های آلوده ریخته شده زیر درخت یا باقی مانده روی درخت.

منابع

واحد دانش و تکنولوژی تبیان زنجان