درباره گلخانه ها بیشتر بدانیم

نمایی از گلخانه کیو در انگلستان

امروزه با توجه به افزایش رشد جمعیت جهان و نیز ویژگی های بالای میوه های گلخانه ای در سبد خانوار، تولید و پرورش میوه بصورت گلخانه ای اهمیت بسزایی دارد. 

مهم ترین محاسن کشت گلخانه ای

1) پروسه محصول دهی به روش گلخانه ای طولانی تر بوده و کشت محصول به بیش از یک دوره در سال می رسد.

2) نسبت به فضای آزاد در واحد سطح، محصول تولیدی به چند برابر افزایش یافته و نیز از بالاترین کیفیت برخوردار است.

3) کاهش زمان به روش گلخانه ای امکان پذیر بوده و نسبت به هوای آزاد، محصول در زمان کمتری تولید می شود و به نوعی در بهترین شرایط تقاضای بازار می توان محصول را وارد بازار نمود.

4) به دلیل پوشش گلخانه ای در کنترل اقلیم های مختلف، راندمان تولید در حد بسیار بالایی قرار می گیرد.

5) هزینه حاصل از نیروی کار در داخل گلخانه نسبت به روش تولید در فضای باز گاها به کمتر از نصف کاهش می یابد.

6) میزان آب مصرفی گلخانه در حداقل ممکن می باشد که با توجه به کاهش شدید ذخایر آب شیرین از اهمیت بسیاری برخوردار است.

پوشش گلخانه

ویژگی های مهم پوشش گلخانه به شرح زیر است:

1) نسبت به آب، هوا و گاز کربنیک نفوذ ناپذیر باشد.

2) نور مرئی که برای رشد گیاه لازم است را جذب کند، مگر در مواقع خاص.

3) از مقاومت بالایی برخوردار باشد و بتواند گرمای مصنوعی تولید شده در گلخانه را تحمل و حفظ نماید.

4) از لحاظ هزینه های نصب، راه اندازی، تعمیر و نگهداری مقرون به صرفه باشد.

انواع پوشش گلخانه

1) پوشش شیشه ای

2) پوشش پلاستیکی

پوشش های پلاستیکی به دو نوع نرم و سخت طبقه بندی می شوند. پوشش های نرم شامل پلی اتیلن، ونیل، پلی استر و تنیت شده و پوشش های سخت شامل فایبر گلاس و آکرلیک می شود.

تصویر گلخانه با پوشش شیشه ای

تصویر گلخانه با پوشش پلاستیکی

انواع گلخانه

1) انواع گلخانه از نظر شکل: 1- گلخانه های یک طرفه 2- گلخانه های دو طرفه 3- گلخانه نیمه دو طرفه 4- گلخانه منحنی دار

2) انواع گلخانه از لحاظ درجه حرارت: 1- گلخانه گرم و مرطوب 2- گلخانه نیمه گرم 3- گلخانه سرد

3) انواع گلخانه از لحاظ طرز استفاده: 1- گلخانه متحرک 2- گلخانه ثابت

نمایی از گلخانه یک طرفه

سیستم های حرارتی، تهویه و خنک کننده

الف) سیستم حرارتی:

1) استفاده از بخار آب یا آب گرم: جهت گرمایش داخل گلخانه از بر قرار نمودن جریان آب داغ توسط لوله های مخصوص استفاده می شود. در این سیستم تأسیسات گرمایشی مرکزی می باشند.

تصویر یونیت فن دار آب گرم

2) بخاری گازی: جهت افزایش کیفیت این نوع گرمایش باید پشت بخاری دمنده های قوی نسب شود تا گرما را در تمام حجم گلخانه پخش کنند. همچنین می باید اکسیژن کافی در سالن موجود بوده و گاز های سمی از فضای گلخانه خارج شود.

تصویر بخاری های گازی فن دار

 3) سیستم انرژی برق: به دلیل هزینه بالا استفاده از آن توصیه نمی شود.

 4) پخش یکنواخت حرارت با تونل های پلاستیکی: در این روش با استفاده از تونل های پلاستیکی گرمای تولید شده توسط دمنده ها به تمام نقاط گلخانه هدایت می شود.

 5) شاسی گرم: منابع حرارتی در شاسی گرم از کود های حیوانی قابل تخمیر و آب گرم و انرژی برق و ... تأمین می شود. به عنوان مثال "کوش" یکی از منابع تولید حرارت در شاسی ها می باشد که از توده مدفوع تازه و کهنه حیوانات و کلش و تفاله های پروتئینی به دست می آید.

ب) سیستم تهویه گلخانه:

منظور از تهویه در گلخانه تأمین نمودن اکسیژن، گاز کربنیک، رطوبت نسبی و کمک به خنک نمودن گلخانه می باشد. از جمله ابزار ها و وسایلی که به این منظور مورد استفاده قرار می گیرند می توان به جت فن های دمنده، فن های معمولی مکنده، نصب دریچه یا پنجره در سقف گلخانه و اگزاست فن و توربولاتور اشاره نمود. 

تصویر جت فن دمنده گلخانه ای

پ) سیستم خنک کننده:

1) سیستم فن-پد: این سیستم از لایه های فیبری مرطوب و پنکه ساخته می شود. در این روش فن هوای اکسیژن دار را وارد گلخانه نموده و با فشار بالا هوای داخل سالن را خارج می نماید.

تصویر سیستم خنک کننده فن و پد

2) سیستم مه پاش: در این روش فن مه پاش با اتمایز کردن قطرات آب، آن را به صورت پودری و ریز در قسمت راهرو گلخانه اسپری می نماید.

تصویر دستگاه مه پاش

3) سیستم شیدینگ: در این روش با سایه کردن پوشش گلخانه از تابش شدید آفتاب جلوگیری می کنند. برای این کار می توان از شید های پلاستیکی یا آلومینیومی، حصیر، آهک پاشی و رنگ آمیزی استفاده کرد.

تصویر سیستم شیدینگ در گلخانه

نکات مهم در آماده سازی گلخانه جهت آغاز به کشت

1) باید با عمل سولاریزاسیون و ضد عفونی کردن تمامی بیماری ها و آفات و حشرات احتمالی را از بین برد. در روش سولاریزاسیون با افزایش درجه حرارت داخل گلخانه اکثر آفات و بیماری های گیاهی از بین می روند. ضد عفونی کردن نیز به طرق مختلفی انجام می پذیرد که از آن میان می توان به ضد عفونی کردن با بخار آب، با حرارت بالا، ضد عفونی کردن شیمیایی با فرمالدئید، با متیل بروماید، با استفاده از مخلوط گرانول ریدومیل و بنومیل و یا با استفاده از متام سدیم یا واپام اشاره کرد.

2) دریچه ها و محل ورودی منتهی به راهرو مرکزی و داخل گلخانه بصورت کامل عایق شود تا از ورود حشرات جلوگیری شود.

3) بقایای محصول هر دوره جمع آوری و تخلیه شود.

انواع بستر و محیط کشت های گلخانه ای

بستر خاکی و بستر هیدروپونیک از متداول ترین بستر های گلخانه ای می باشند. از جمله مهم ترین مواد تشکیل دهنده محیط کشت می توان به خاک، پیت، شن و ماسه، ورمی کولیت، پرلیت، اسفاگنوم و کمپوست اشاره نمود. 

تصویر بستر کشت هیدروپونیک

مهم ترین اهداف کشت هیدروپونیک

1) صرفه جویی در مصرف آب

2) بازدهی بالاتر در واحد سطح

3) افزایش کیفیت محصول با کنترل بهتر شرایط

4) کنترل و پیشگیری بیماری ها و سایر عوامل مزاحم

5) کاهش هزینه نیروی کار و تسهیل در امر تولید

6) تولید محصول در تمامی فصول سال

7) بهره برداری از مکان های متروکه و یا انباری و پشت بام

8) بهینه بودن این روش در مقایسه با سایر روش های کشت در رابطه با محدود بودن اراضی

9) تولید برخی از محصولات خاص که با این روش عملکرد خوبی دارند

10) کنترل تمامی عوامل مربوط به تولید در زمان کاشت، داشت و برداشت

نکات مهم جهت دست یابی به موفقیت در مدیریت گلخانه

1) استفاده از نیروی کار متخصص و دلسوز

2) استفاده از سیستم کامپیوتری جهت ارائه برنامه در خط تولید

3) استفاده از تجهیزات و تاسیسات با کیفیت

4) استفاده از روش های نوین آبیاری جهت صرفه جویی در مصرف آب

5) بازدید روزانه و مرتب در روز از داخل گلخانه

6) رعایت فواصل کشت گیاهان گلخانه ای

7) استفاده از نشاء های اصلاح شده و مناسب

8) تهیه ارقام مقاوم به بیماری و آفات

9) استفاده از دی اکسید کربن بالا در صورت نیاز

10) رعایت اصول بهداشتی در تمامی دوره های کشت

نکات مهم بهداشتی در گلخانه

1) ضدعفونی بستر گلخانه قبل از کاشت و استریل آن حین تولید

2) ایجاد حوضچه آب و آهک و فرمالین جلوی درب ورودی گلخانه

3) استفاده از کود های حیوانی و آلی پوسیده شده

4) هرس نمودن و وجین کردن علف های هرز

5) کاهش مصرف سموم شیمیایی و استفاده بیشتر از روش های بیولوژیکی

6) سموم با دوره کارنس بالا قبل از برداشت محصول مورد استفاده قرار نگیرد

7) استفاده از آیش و تناوب زراعی در حین تولید

8) استفاده از محافظ جلوی درب سالن و راهرو دستیابی جهت کنترل آب و هوای گلخانه

9) رعایت اصول بهداشتی در حین تولید

10) استفاده از روپوش و کفش های مخصوص در حین کار

منابع:

عنوان: اصول و مبانی علمی کشت گیاهان گلخانه ای (خیار، گوجه فرنگی، توت فرنگی، فلفل و سایر سبزیجات) از نظر متخصصین و تولید کنندگان موفق ایران و جهان

تألیف: تقی زرجینی، مریم انوری نصرت و مهدی محمدیان